Αναπαραγωγική χρονιά Σπιζαετού - Χρυσαετού 2023

Άλλη μία χρονιά παρακολούθησης (monitoring) της αναπαραγωγικής επιτυχίας του Σπιζαετού στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE Bonelli eastMed έφτασε στο τέλος της και τα αποτελέσματα αυτής, μέσα από τα δεδομένα τηλεμετρίας, και όχι μόνο, που συλλέγονται καθημερινά, έχουν στόχο να ρίξουν ακόμη περισσότερο φως γύρω από τη μελέτη του ανώτερου θηρευτή του Αιγαίου που συνεχίζει να μας εκπλήσσει με τις βιοτοπικές και διατροφικές του προτιμήσεις.

Περιοχή τροφοληψίας σε νησίδα του Αιγαίου κοντά σε αναπαραγωγική επικράτεια Σπιζαετού | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Τα μέλη της ομάδας πεδίου του προγράμματος μοιράστηκαν και αυτή τη χρονιά μεταξύ Κρήτης, Δωδεκανήσων, Κυκλάδων, ΒΑ Αιγαίου, Αττικής, Πελοποννήσου και Εύβοιας με σκοπό να παρακολουθήσουν την ετήσια αναπαραγωγική επιτυχία του Σπιζαετού για το έτος 2023.

Μέλη της ομάδας πεδίου σε αναπαραγωγική επικράτεια Σπιζαετού στην Κρήτη | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Πόπη Μπαξεβάνη

Ετήσια Παρακολούθηση του πληθυσμού του Σπιζαετού

Οι ερευνητές και ερευνήτριες πεδίου της ομάδας του Προγράμματος LIFE Bonelli eastMed ξεκίνησαν τις πρώτες επισκέψεις τους ήδη από τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο σε γνωστές επικράτειες Σπιζαετού στην Κρήτη, την Κάρπαθο, τη Σαρία, την Άνδρο, την Τήνο και τη Νάξο, εντοπίζοντας ενεργά αναπαραγωγικά ζευγάρια είτε σε φάση επώασης των αυγών τους είτε σε φάση επίδειξης ερωτοτροπίας και ζευγαρώματος.  

Μέλη της ομάδας πεδίου του Προγράμματος κατά την παρακολούθηση αναπαραγωγικών επικρατειών Σπιζαετού | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Αναστασία Περοδασκαλάκη, Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Την τιμητική τους κατά τη φάση παρακολούθησης της ετήσιας αναπαραγωγικής επιτυχίας του είδους είχαν φέτος τα Δωδεκάνησα, όπου με τη χρήση του φουσκωτού ταχύπλοου σκάφους «ΤΗΘΥΣ» του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ), μέλη της ομάδας πεδίου του Προγράμματος μετέβησαν στα νησιά Αντίτηλος, Τήλος, Νίσυρος, Κάλυμνος, Λειψοί (Αρχιπέλαγος Λειψών), Κάρπαθος και Σαρία, όπου κατάφεραν να εντοπίσουν και να καταγράψουν διά θαλάσσης και ξηράς γνωστές αλλά και άγνωστες μέχρι πρόσφατα επικράτειες του είδους, είτε ενεργές είτε ιστορικές (δηλαδή επικράτειες τις οποίες ιστορικά το είδος καταλάμβανε αλλά από τις οποίες πλέον έχει εξαφανιστεί ή δεν έχει επαναποικίσει).

Ζευγάρι ενήλικων Σπιζαετών σε θέση φωλεοποίησης | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Παρακολούθηση και αναζήτηση αναπαραγωγικών επικρατειών Σπιζαετού στα Δωδεκάνησα | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Ακολούθησε η Ρόδος, όπου για πρώτη φορά επιχειρήθηκε φέτος να γίνει ολοκληρωμένη παρακολούθηση του είδους στο νησί, καθώς και από τις Κυκλάδες, επιπλέον, η Σίκινος, η Σέριφος και η Φολέγανδρος. Τέλος, για άλλη μία χρονιά πραγματοποιήθηκε η ετήσια παρακολούθηση της γνωστής αναπαραγωγικής επικράτειας του είδους στην Ικαρία (ΒΑ Αιγαίο).

Παρακολούθηση και εντοπισμός ενεργής θέσης φωλεοποίησης | © Αρχείο ΜΦΙΚ / Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Νεοσσοί Σπιζαετοί ηλικίας μερικών μόνο εβδομάδων κατά τη φάση παρακολούθησης της ανάπτυξής τους από μέλη της ομάδας πεδίου του προγράμματος | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Κωστής Δαμιανάκης, Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Δακτυλίωση και σήμανση με δορυφορικό πομπό νεαρών Σπιζαετών

Στην τελευταία φάση της πορείας της παρακολούθησης από τις ομάδες πεδίου του έργου της φετινής αναπαραγωγικής επιτυχίας των ζευγαριών Σπιζαετού στις επικράτειές του σε Αιγαίο, Κρήτη, Αττική και Εύβοια πραγματοποιήθηκε, όπως κάθε χρόνο, η δακτυλίωση, μορφομέτρηση και ραδιοσήμανση με δορυφορικό πομπό των νεοσσών Σπιζαετών που κατάφεραν να επιβιώσουν.

Η διαδικασία αυτή, λόγω του απρόσιτου χαρακτήρα των φωλιών του Σπιζαετού, που φωλιάζει συνήθως σε απόκρημνα βράχια και πλαγιές πάνω από τη θάλασσα ή σε φαράγγια, πραγματοποιήθηκε για άλλη μία χρονιά με την πολύτιμη συνδρομή επαγγελματιών εναεριτών ή/και εθελοντών αναρριχητών/canyoners οι οποίοι βοήθησαν στην προσέγγιση και τη σύλληψη των νεαρών Σπιζαετών αλλά και στη συλλογή τροφικού υλικού που εντοπίστηκε στις φωλιές για να αξιοποιηθεί περαιτέρω για τις διατροφικές αναλύσεις του Προγράμματος.

Δακτυλιωμένοι και ραδιοσημασμένοι νεοσσοί Σπιζαετοί κατά την επιστροφή τους στη φωλιά από τον αναρριχητή | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Σάββας Παραγκαμιάν

Λήψη μορφομετρικών μετρήσεων από νεοσσό Σπιζαετό | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Σάββας Παραγκαμιάν

Συλλογή τροφικού υλικού που εντοπίστηκε σε ενεργή φωλιά Σπιζαετού με σκοπό την ανάλυση και καταγραφή των διαιτητικών προτιμήσεων του είδους | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Σάββας Παραγκαμιάν

Κρανίο μικρού θηλαστικού που εντοπίστηκε σε ενεργή φωλιά Σπιζαετού | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Σάββας Παραγκαμιάν

Επαγγελματίες εναερίτες/αναρριχητές τη στιγμή της προσέγγισης θέσεων φωλεοποίησης του είδους | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Ασπασία Αναγνωστοπούλου, Κωστής Δαμιανάκης

Γονιός Σπιζαετός τη στιγμή που οι επαγγελματίες εναερίτες προσεγγίζουν ενεργή φωλιά. Όλη η διαδικασία γίνεται σε σύντομο σχετικά χρόνο με σκοπό την κατά το δυνατό μικρότερη όχληση του είδους αλλά τηρώντας όλα τα μέτρα ασφαλείας τόσο για τους αναρριχητές όσο και για τους μικρούς νεοσσούς! | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Αναπαραγωγική επιτυχία 2023

Συνολικά, κατά τη φετινή αναπαραγωγική περίοδο (2023), η ετήσια παρακολούθηση (monitoring) της αναπαραγωγικής επιτυχίας του είδους επετεύχθη σε 16 αναπαραγωγικές επικράτειες της Κρήτης, 14 των Δωδεκανήσων, έξι (6) της Πελοποννήσου, πέντε (5) των Κυκλάδων, μία (1) της Ικαρίας, μία (1) της Αττικής και μία (1) της Εύβοιας. Δακτυλιώθηκαν έξι (6) νεαροί Σπιζαετοί στο νησί της Κρήτης, οκτώ (8) στα Δωδεκάνησα, έξι (6) στις Κυκλάδες, δύο (2) στην Ικαρία, δύο (2) στην Αττική και ένας (1) στην Εύβοια, καταλήγοντας σε ένα σύνολο 25 δακτυλιωμένων και ραδιοσημασμένων νεοσσών Σπιζαετού για φέτος.

Το σύνολο των φετινών δεδομένων θα συνεχίσει να τροφοδοτεί με αποτελέσματα τις αναλύσεις που γίνονται στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE Bonelli eastMed τόσο ως προς τις μελέτες της διασποράς και των βιοτοπικών προτιμήσεων των νεαρών Σπιζαετών (δεδομένα τηλεμετρίας) όσο και ως προς τις μελέτες βιωσιμότητας του είδους, καθώς και τις μορφομετρικές, γενετικές, διατροφικές και μελέτες απειλών και αιτίων θνησιμότητας που διατρέχουν το είδος.

Νεαροί Σπιζαετοί στη φωλιά τους με τμήμα νεκρού Ασημόγλαρου που έχουν φέρει οι γονείς για να θρέψουν τα μικρά τους | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Σάββας Παραγκαμιάν

Ο Χρυσαετός, βασικός ανταγωνιστής του Σπιζαετού

Στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE Bonelli eastMed , παράλληλα με τη μελέτη του Σπιζαετού, πραγματοποιούνται μελέτες και εργασίες πεδίου και για έναν από τους βασικούς ανταγωνιστές του είδους, τον Χρυσαετό. Στο πλαίσιο του Προγράμματος, πραγματοποιήθηκε και φέτος η ετήσια παρακολούθηση της αναπαραγωγικής επιτυχίας του Χρυσαετού σε γνωστές αναπαραγωγικές επικράτειες του είδους στο νησί της Κρήτης. Οι δράσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα τη δακτυλίωση συνολικά πέντε (5) νεαρών Χρυσαετών της Κεντρικής και Ανατολικής Κρήτης. Μάλιστα, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά φέτος δακτυλιώθηκαν ταυτόχρονα δύο (2) νεοσσοί Χρυσαετού από την ίδια φωλιά, κάτι το οποίο δεν παρατηρείται συχνά εξαιτίας του φαινομένου του «Καϊνισμού» όπου για λόγους έλλειψης τροφής συνήθως ο ένας νεοσσός σκοτώνει και τρώει τον αδερφό του.

Δακτυλίωση νεαρού Χρυσαετού στην Κρήτη | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Επιστροφή δακτυλιωμένων και ραδιοσημασμένων νεαρών Χρυσαετών στη φωλιά τους | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Σάββας Παραγκαμιάν

Τα δεδομένα τηλεμετρίας των νεαρών Χρυσαετών θεωρούνται εξίσου πολύτιμα με αυτά των Σπιζαετών, διότι δεν υπάρχει μέχρι στιγμής κάποιο ανάλογο πρόγραμμα μελέτης και προστασίας του είδους στην Ελλάδα, ωστόσο η παρουσία του σε ένα οικοσύστημα, αντίστοιχα με τον Σπιζαετό, αποτελεί δείκτη υψηλής ποιότητας οικοσυστήματος.

Ταυτόχρονα, ο Χρυσαετός, ως ανώτερος θηρευτής,  αντιμετωπίζει παρόμοιες απειλές με τον Σπιζαετό ενώ παράλληλα έχει αποδειχθεί ότι ο Σπιζαετός καταλαμβάνει πλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις, ιστορικές επικράτειες Χρυσαετού. Η περαιτέρω μελέτη του Χρυσαετού μέσω του Προγράμματος LIFE Bonelli eastMed θα προσφέρει νέα δεδομένα και γνώσεις και για αυτό το είδος, το οποίο χρήζει αντίστοιχης προστασίας με αυτή του Σπιζαετού.

Προσέγγιση θέσης φωλεοποίησης Χρυσαετού από επαγγελματίες αναρριχητές | Φωτ.: © Αρχείο ΜΦΙΚ / Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Δεδομένα τηλεμετρίας

Μέχρι στιγμής, τα δεδομένα τηλεμετρίας που συλλέγονται από τους δορυφορικούς πομπούς που τοποθετήθηκαν στους νεαρούς Σπιζαετούς και Χρυσαετούς κατά την αναπαραγωγική περίοδο του 2023 δείχνουν πως τα νεαρά πουλιά έχουν ήδη ξεκινήσει, άλλα πιο δειλά και άλλα πιο δυναμικά, τις πρώτες τους πτήσεις γύρω από τις θέσεις φωλιάσματος, ενώ ορισμένα εξ αυτών έχουν ήδη απομακρυνθεί αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τις αναπαραγωγικές τους επικράτειες, διανύοντας πολλά χιλιόμετρα σε αναζήτηση περιοχών τροφοληψίας και διασποράς.

Δεδομένα τηλεμετρίας από πομπούς που τοποθετήθηκαν φέτος (2023) σε νεαρούς Σπιζαετούς που γεννήθηκαν σε νησιά του Αιγαίου | Ornitela / 24.07.2023

Όλα τα δεδομένα που συλλέχθηκαν και συνεχίζουν να συλλέγονται κατά την αναπαραγωγική χρονιά του 2023, θα ενσωματωθούν στη συλλογή δεδομένων που συγκεντρώνονται από την έναρξη του Προγράμματος (2019) στις αναλύσεις που πραγματοποιούνται από την Ομάδα του Προγράμματος, με σκοπό μέσα στην επόμενη χρονιά, κατά την οποία το Πρόγραμμα θα οδεύει προς την επίσημη λήξη του, να δημοσιευθούν συγκεντρωτικά δεδομένα και αποτελέσματα για τον Σπιζαετό.

Δακτυλιωμένοι και ραδιοσημασμένοι νεαροί Σπιζαετοί που μόλις έχουν επιστραφεί στη φωλιά τους σε νησίδα του Αιγαίου | Φωτ.: Αρχείο ΜΦΙΚ / Σάββας Παραγκαμιάν

ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ ΠΕΔΙΟΥ

Ασπασία Αναγνωστοπούλου

Άρης Βούρος

Κωστής Δαμιανάκης

Τάσος Δημαλέξης

Άγγελος Ευαγγγελίδης

Αφροδίτη Καρδαμάκη

Έλλη Ναβαρέτε

Μανώλης Παπαδημητράκης

Αναστασία Περοδασκαλάκη

Νίκος Τσιόπελας

Δήμητρα Χρηστίδη

Σταύρος Ξηρουχάκης

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΚΑΙ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΕΝΑΕΡΙΤΕΣ / ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΕΣ

Γρηγόρης Αναστασόπουλος

Αλέξης Γράψας

Μάρκος Διγενής

Βαγγέλης Καστανιάς

Θανάσης Καραγεωργίου

Κωνσταντίνος Μαρματζάκος

Μυρτώ Μήλιου

Ιπποκράτης Παλαπάνογλου

Σάββας Παραγκαμιάν